Nazywany „fenomenem Internetu"¹. W krótkim czasie stał się jedynym z najistotniejszych miejsc spędzania wolnego czasu, dokształcania, możliwości zdobycia sławy czy zarobku. I to bez wychodzenia z domu.
YouTube stworzony został już 11 lat temu (w 2005 roku), a obecnie posiada swoje lokalne wersje w ponad 88 krajach i dostępny jest w 76 językach². Zaliczany jest do Web 2.0, czyli serwisów internetowych, w których najważniejszą rolą odgrywają użytkownicy generujący wciąż nowe treści (ang. user-generated content). Zjawisko to jest tak istotne, że magazyn TIME osobą 2006 roku uczynił Ciebie (ang. You), czyli każdą osobę tworzącą w przestrzeni internetu.

Pokolenie milenialsów³ wśród najczęściej odwiedzanych stron internetowych zaraz po Google wymienia właśnie YouTube – ponad 65 procent⁴. Mówi się nawet o „epoce YouTube", która stała się charakterystycznym i nieodłącznym elementem młodych generacji⁵. I nic dziwnego, skoro w ciągu jednej minuty zamieszczane jest 30 godzin nowych filmików, a ponad 1,3 miliona jest wyświetlanych⁶. Ale Youtuberzy nie są przecież anonimową masą. Stają się, również w Polsce, co raz bardziej rozpoznawalnymi osobami, a nawet twarzami znanych nam produktów i usług (nie tylko internetowych). Dzielą się tym, co umieją najlepiej – tworzą filmiki, udostępniają i dbają o widzów. Można zaryzykować stwierdzeniem, że najpopularniejsi na polskim YouTube to przede wszystkim pasjonaci z dobrymi chęciami. Kim jednak są i co Polacy oglądają najczęściej? – postanowiła sprawdzić autorka niniejszego artykułu specjalnie dla Magazynu Medioznawcy.
Na podstawie rankingów subskrybcji oraz wyświetleń przeprowadzono badanie najpopularniejszych kanałów na youtube.com. Dane ilościowe do tejże analizy zostały pobrane 28 lipca 2016 roku z Rankingu Polskich YouTuberów (https://ranking.vstars.pl). Niniejszy portal ówczesnego dnia wskazywał na ponad 3,1 tysiąca polskich kanałów, przy czym w zestawieniu widniały także kanały nieaktywne od wielu lat, usunięte czy takie, które nie posiadały jeszcze subskrybcji. Zadecydowano zatem o celowym doborze próby tych najpopularniejszych względem ilości osób „śledzących" poszczególne kanały. Do badania zakwalifikowano te, które w dniu agregacji materiału przekroczyły liczbę 50 tysięcy subskrybcji. Wykluczono zatem sporadycznych czy jednorazowych twórców, a także zmniejszono ryzyko badania nieaktywnych serii. Łącznie próba wyniosła 615 kanałów.
Następnie wyselekcjonowane materiały poddawane były kodowaniu, czyli wieloaspektowemu opisowi wedle kilkunastu założonych kategorii badawczych. Klucz kodowy został zaprojektowany na podstawie badania pilotażowego, a kategorie tematyczne nie stanowiły zbioru zamkniętego. W celu usystematyzowania zebranych danych dopiero po zakończeniu badania łączono podobne kanały we wspólne nazwy tematyczne.
Celem badania było sprawdzenie, kogo Polacy najczęściej oglądają na YouTube oraz po jakie treści sięgają, za równo pod względem subskrybcji, jak i wyświetleń. Starano się także odpowiedzieć na pytania jak wygląda podział twórców filmików pod względem płci, jaką tematykę łączą na swoich kanałach i na ile popularne są ponad tematyczne „kalki" filmików tj. challenge, making of czy Q&A. W niniejszym artykule przedstawione zostaną jedynie najważniejsze dane i wnioski uzyskane po zakończonym badaniu, a bardziej szczegółowe wątki rozwijane będą w kolejnych publikacjach.

Wykres 1. Kim są polscy youtuberzy? Podział ze względu na płeć⁷.

Najpopularniejszymi polskimi youtuberami są przede wszystkim mężczyźni (399 w badanej próbie) z aż ponad 3,5 razy większą przewagą nad liczbą kanałów prowadzonych przez kobiety (jednie 109). Jest to zauważane także w rankingu najczęściej subskrybowanych, gdzie pierwszy żeński kanał pojawia się dopiero na 29 miejscu (MagdalenaMariaMonika, która nagrywa filmiki o raczej typowo męskiej tematyce – grach komputerowych).

Pod kategorią „Nieokreślone" umieszczono wszystkie kanały usunięte, promocyjne, muzyczne (o ile promowany tam autor nie nagrywał dodatkowych treści specjalnie na YT), a także te, na których niemożliwe było stwierdzenie płci po opisach czy filmikach (np. tworzono animacje bez głosu). Odnotowano 95 takich serii.

Sporadycznie kanały tworzone były przez parę czy grupę znajomych obu płci - 12. Co ciekawe, odnotowano kilka przypadków współtwórstwa międzypokoleniowego, jednak zawsze były to relacje ojciec-syn lub matka-córka. Taka zależność na ogół nie miała miejsca w przypadku rodzeństwa czy znajomych zapraszanych do poszczególnych filmików. Ponadto, do męskich gamingowych serii niezwykle rzadko zapraszano kobiety.

Tabela 1. Dziesięć najpopularniejszych kanałów na polskim YouTube pod względem subskrybcji. Dane z 28 lipca 2016r.

Niezmiennie od kilku lat pierwszy w zestawieniu jest SA Wardega (słynący ze swych pranków), a także AbstrachujeTV (tworzący również śmieszne filmiki). Wśród 10 najpopularniejszych kanałów połowa z nich dotyczy gier komputerowych (reZigiusz, Blowek, Stuu Games, IsAmUxPompa oraz skkf). W niniejszym zestawieniu także Step Records (wytwórnia muzyczna specjalizująca się w muzyce hip-hop), 5 Sposobów na... (porady i pomysły) oraz Niekryty Krytyk (ironiczne komentarze). Uogólniając, Polacy doceniają twórców YT przede wszystkim za śmieszne i gamingowe filmiki, co również będzie zauważalne w podziale na kategorie tematyczne.

Nieco odmiennie sytuacja wygląda w światowym rankingu najpopularniejszych. W pierwszej dziesiątce mieszczą się 4 kanały muzyczne (od serwisu vevo), 2 serie gaminigowe (najpopularniejszy na świecie szwedzki PewDiePie oraz elrubiusOMG), vlogowe (HolaSoyGerman., Smosh), kanał z filmami (Movies), a także oficjalny kanał YouTube Spotlight.

Wykres 2. Jaka tematyka dominuje? Podział ze względu na ilość kanałów w poszczególnych kategoriach pierwszego wyboru.

Wśród najczęściej subskrybowanych kanałów najwięcej dotyczy gier komputerowych (prawie 35 proc.!). Niektóre z nich dedykowane są jedynie jednej grze, w szczególności Minecraft, Counter Strike oraz FIFA. Z wymienionych powyżej 211 kanałów tylko 13 tworzonych było przez kobiety i dotyczyło przede wszystkim The Sims 4. Z powodu aktualnej fascynacji grą Pokémon GO wiele vlogów, edukacyjnych kanałów czy śmiesznych dodawało incydentalne gamingowe filmiki, które nie były brane pod uwagę przy podziale na tematykę serii.

Na kolejnym miejscu uplasowała się kategoria „Śmieszne", do której zaliczono wszelkie kanały powstałe dla wywołania śmiechu u odbiorcy – pranki, suchary, zabawne komentarze, filmiki, animacje czy kompilacje video. Pominięcie słowa „Rozrywka" było tutaj celowe ze względu na trudność związane z definicją. Większość bowiem, a może nawet wszystkie z zaproponowanych kategorii, mogłoby być przecież uznane za rozrywkowe.
Zaskakująco wiele powstało też kanałów o charakterze edukacyjnym, a większość z nich traktuje o ogólnie pojmowanych „ciekawostkach", a także technologii, historii czy naukach ścisłych. Podobna liczba jest także vlogów (rodzaj bloga internetowego w postaci wideo), a także muzyka. Do kategorii „Inne" zaliczono wszystkie grupy tematyczne, w obrębie których znalazło się mniej niż 5 kanałów. Należą do nich m.in. gotowanie (4 kanały, w tym 2 prowadzone przez kobiety i 2 przez mężczyzn), testy produktów, recenzje filmowe czy serie religijne. W „Sporcie" dominowała piłka nożna, sporty ekstremalne oraz treningi osobiste i w raz z „Motoryzacją" były to kategorie tworzone głównie przez mężczyzn (łącznie tylko 2 kobiety udzielały się w tych obszarach). Z kolei „Makijaż" czy „Moda" były zarezerwowane jedynie dla kobiet (100 proc.). Czasem występowały równocześnie na kanale, jednak zawsze z przewagą któregoś z nich. Pod pojęciem „Dla dzieci" zakwalifikowano bajki i recenzje zabawek, a „Sposób na..." to różnorodne porady i pomysły (typowy przykład stanowią kanały 5 Sposobów na... oraz Sprytne Babki).

Wykres 3. Jaka tematyka dominuje? Podział ze względu na liczbę subskrybcji w poszczególnych kategoriach pierwszego wyboru. Dane przedstawiono w milionach.

Zauważalnie liczba kanałów poszczególnych kategorii niemalże przełożyła się na pozycję w liczbie subskrybowanych kanałów. Zaszły jednak niewielkie zmiany. „Edukacja" zmieniła się miejscem z „Muzyką", a „Sposób na..." – z „Dla dzieci". Choć „Gry" (53,5 mln subskrybcji) nadal dominują nad śmiesznymi filmikami (24,6 mln), to przewaga zmniejszyła się z prawie 3-krotniej – (wynosi obecnie 2-krotność). W pierwszej trzydziestce najpopularniejszych twórców aż 18 z nich to kanały gamingowe.
Kanały nieaktywne wolno tracą swych „śledzących", mało osób bowiem na bieżąco sprawdza aktywność wszystkich interesujących go kiedyś kanałów, jednak liczba wyświetleń zmniejsza się wraz z każdym usuwanym filmikiem.

Wykres 4. Jaka tematyka dominuje? Podział ze względu na liczbę wyświetleń w poszczególnych kategoriach pierwszego wyboru. Dane przedstawiono w milionach.

Liczba wyświetleń zmieniła pierwsze miejsce „Gier" (10,9 mld wyświetleń) na „Muzykę" (11,3 mld). Najczęściej wyświetlanymi są Step Record (1,5 mld), ProstoTV (ponad 1 mld) oraz UrbanRecTv (prawie 0,6 mld), a dwa pierwsze mają więcej wyświetleń niż najczęściej subskrybowany SA Wardega.
Wspomniany powyżej prankowy kanał szczególną rozpoznawalność zdobył dzięki 118 milionom wyświetleń Mutant Giant Spider Dog, który w 2014 roku był najczęściej odtwarzanym filmikiem na YT⁸ . Mimo to, kanał znajduje się dopiero na 425 miejscu w rankingu światowym najczęściej subskrybowanych z najwyższą oceną A++⁹ i jest jedynym polskim twórcą w pierwszej pięćsetce.
W globalnych zestawieniach najpopularniejszych serii (w porównaniu do polskich) odnaleźć można więcej kanałów z muzyką, filmami, kreskówkami/animacjami przeznaczonymi raczej dla starszych odbiorców, zawartością dla dzieci (głównie piosenki i bajki), a także z fragmentami z telewizyjnych talk-show tj. TheEllenShow czy Jimmy Kimmel Live. Warto zauważyć także, że polscy youtuberzy raczej nie są zainteresowani mówieniem o artystach, gwiazdach czy celebrytach. Skupią się przede wszystkim na swojej osobie czy zainteresowaniach.
Zjawiskiem wartym uwagi jest oglądanie tego, jak ktoś gra – czyli kanały gamingowe. Nie jest to jedynie podglądnięcie niespotykanych trików czy podpowiedzi do gry, ale spędzanie wielu godzin na tzn. let's playach czy streamach na żywo. Czy może być to uczucie zbliżone do grania z kolegą? A może podziwianie umiejętności internetowych idoli? Co ciekawe, nawet zawodowi gamerzy rozróżniają swoją pracę (np. udostępnienie streama czy relację innych graczy) od grania dla przyjemności.
Najbardziej zaskakującym jednak wątkiem w niniejszym badaniu jest stereotypowy podział najpopularniejszych polskich youtuberów ze względu na płeć. Niezwykle mało kobiet tworzy swoje serie (niespełna 18 proc.), a znacznie mniej (poniżej 2 proc.) to pary czy małe grupki osób różnej płci. Ponadto, podział tematyczny również dzieli się ze względu na płeć – kobiety głównie opowiadają o modzie czy kosmetykach. Kobiecy głos mówiący o motoryzacji, grach strategicznych czy strzelankach, to rzadkie wyjątki. Także kanałami edukacyjnymi zajmują się przede wszystkim mężczyźni. Czy pokazuje to niższą kompetencję technologiczną kobiet? Większą niż w innych krajach nieśmiałość? A może kobiety przywiązują mniejszą uwagę do relacji w wirtualnym świecie?

[1] Maciej Gajewski, Wszystko o YouTube, [dostęp: 31 lipca 2016], dostępny w Internecie na: https://www.chip.pl/artykuly/trendy/2009/11/co-wiesz-o-youtube.

[2] YouTube, Statystyki, [dostęp: 31 lipca 2016], dostępny w Internecie na: https://www.youtube.com/yt/press/pl/statistics.html.

[3] Milenialsi (pokolenie Y) – niektóre źródła odnoszą się do osób do urodzonych między 1977 a 1992, 1983 a 1999, 1980 a 1995, 2000 itd. Z jednej strony przez takie rozbieżności trudno jednoznacznie opisać te pokolenie, jednak sztywne granice między pokoleniami wydają się co najmniej nienaturalne.

[4] GlobalWebIndex, Millennials Summary. Profiling the demographics, attitudes and digital behaviors of Millennials..., s. 3.

[5] M. McCrindle, Generations Defined [w:]The ABC of XYZ: Understanding the Global Generations, Sydney 2014, s.14.

[6] Gsmmaniak.pl, Co się dzieje w minutę w sieci?, [dostęp: 31 lipca 2016], dostępny w Internecie: https://www.gsmmaniak.pl/112393/dzieje-minute-sieci/attachment/minuta-w-internecie-infografika.

[7] Łącznie do próby badawczej zakwalifikowano 615 kanałów na YouTube, co stanowi 100 proc. dla niniejszych wyliczeń.

[8] Independent Mail, 2014's most popular music, movies and web videos, [dostęp: 7 września 2016], dostępny w Internecie na: https://archive.independentmail.com/news/2014s-most-popular-music-movies-and-web-videos-ep-835512793-343843202.html.

[9] Socialblade, Top 500 YouTubers by Subscribed, [dostęp: 7 września 2016], dostępny w Internecie na: https://socialblade.com/youtube/top/500/mostsubscribed.